متن
بانك مركزي با صدور بخشنامه‌اي دستورالعمل اجرايي تأسيس، فعاليت و نظارت بر صندوق‌هاي قرض‌الحسنه مؤسسات اعتباري را به كليه بانك‌هاي عامل ابلاغ كرد. بانك مركزي با صدور و ابلاغ بخشنامه‌اي به مديران عامل كليه بانك‌هاي دولتي و غيردولتي، شركت دولتي پست بانك و مؤسسه اعتباري توسعه به تشريح دستورالعمل اجرايي تأسيس، فعاليت و نظارت بر صندوق‌هاي قرض‌الحسنه موسسات اعتباري پرداخت. در اين بخشنامه كه از سوي اداره مطالعات و مقررات بانكي بانك مركزي به بانك‌هاي عامل ابلاغ شده، آمده است: هدايت صحيح منابع قرض الحسنه پس‌انداز به سمت مصرف در امور خيرخواهانه و خداپسندانه، جزو اولويت‌هاي اصلي بانك مركزي جمهوري اسلامي ايران است. بر همين اساس و در اجراي تكاليف قانوني مقرر در بند «الف» ماده 86 قانون برنامه پنجم توسعه، مصوب سال 1389 و تبصره «1» ماده 12 "سياست‌هاي پولي، اعتباري و نظارتي نظام بانكي كشور در سال 1390 " مصوب 5 اسفند 1389 شوراي پول و اعتبار، بدين‌وسيله "دستورالعمل تاسيس، فعاليت و نظارت بر صندوق‌هاي قرض‌الحسنه موسسات اعتباري "، كه در شانزدهمين جلسه مورخ 4 خرداد ماه سال 1390 كميسيون اعتباري بانك مركزي جمهوري اسلامي ايران تصويب و به تاييد رياست كل بانك مركزي جمهوري اسلامي ايران نيز رسيده است، جهت اجرا ارسال مي‌شود. در ادامه اين بخشنامه تأكيد شده كه دستورالعمل مذكور به كليه واحدهاي ذي‌ربط در آن بانك / موسسه اعتباري ابلاغ و بر حسن اجراي آن نظارت شود. اين دستورالعمل در يك مقدمه، 35 ماده و 11 تبصره در شانزدهمين جلسه مورخ 04/03/1390 كميسيون اعتباري بانك مركزي جمهوري اسلامي ايران به تصويب رسيد و از تاريخ ابلاغ آن به بانك‌ها و موسسات اعتباري غير بانكي لازم‌الاجرا است. متن كامل دستورالعمل اجرايي تأسيس، فعاليت و نظارت بر صندوق‌هاي قرض‌الحسنه مؤسسات اعتباري خرداد ماه 1390، به شرح زير است؛
مقدمه
به منظور حمايت، تشويق و گسترش فرهنگ قرض‌الحسنه و همچنين در اجراي تكاليف قانوني مقرر در بند «الف» ماده 86 قانون برنامه پنج ساله توسعه، مصوب سال 1389 و تبصره 1 ماده 12 سياست‌هاي پولي، اعتباري و نظارتي نظام بانكي كشور در سال 1390، مصوب 5 اسفند سال 1389 شوراي پول و اعتبار، و در چارچوب بند «الف» ماده 2 آيين‌نامه اصلاحي ثبت تشكيلات و موسسات غيرتجارتي مصوب سال 1337، « دستورالعمل اجرايي تأسيس، فعاليت و نظارت بر صندوق‌هاي قرض‌الحسنه مؤسسات اعتباري» به شرح ذيل تصويب مي‌گردد:
ماده 1 -در اين دستورالعمل عناوين ذيل به جاي عبارات مربوطه به كار مي‌رود
دستورالعمل: دستورالعمل اجرايي تأ سيس، فعاليت و نظارت بر صندوق‌هاي قرض‌الحسنه مؤسسات اعتباري
بانك مركزي: بانك مركزي جمهوري اسلامي ايران
صندوق: صندوق قرض‌الحسنه موسسه اعتباري
مجوز تاسيس: مجوز كتبي بانك مركزي كه پس از طي مراحل پيش‌بيني شده در اين دستورالعمل و براي ثبت صندوق در مرجع ثبت شركت‌ها صادر مي‌شود.
مجوز فعاليت: مجوز كتبي بانك مركزي كه به منظور شروع فعاليت صندوق صادر مي‌شود.
موسسه اعتباري: بانك موسسه اعتباري غيربانكي كه قصد انجام فعاليت قرض‌الحسنه را دارد.
فعاليت قرض‌الحسنه: جذب سپرده قرض‌الحسنه پس‌انداز و تخصيص آن به اعطاي تسهيلات قرض‌الحسنه
ماده 2ـ موسسه اعتباري كه قصد فعاليت قرض‌الحسنه دارد، موظف است با تاسيس صندوق، فعاليت‌هاي قرض‌الحسنه خود را در اين صندوق متمركز نموده و از انجام فعاليت قرض‌الحسنه در خارج از چارچوب صندوق اكيدا خودداري نمايد.
ماده 3ـ موسسه اعتباري مكلف است طي يك دوره سه ماهه با اخذ مجوز از بانك مركزي، اقدام به تاسيس صندوق و تفكيك و انتقال حساب‌هاي قرض‌الحسنه خود به صندوق نمايد.
ماده 4ـ صندوق موظف است در مكاتبات يا تبليغات خود از عبارت «صندوق قرض‌الحسنه بانك/ موسسه اعتباري غيربانكي» استفاده نمايد.
ماده 5: ايجاد شعبه توسط صندوق، موكول به تاييد قبلي بانكي مركزي است. جابجايي دفتر مركزي و شعب صندوق لازم است قبلا به اطلاع بانك مركزي رسانده شود.
ماده 6 ـ سرمايه صندوق حداقل پنجاه ميليارد (000/000/000/50) ريال مي‌باشد. اين مبلغ بايد توسط موسسه اعتباري تامين شود.
تبصره: سرمايه اختصاص يافته توسط موسسه اعتباري براي تاسيس صندوق نبايد از منابع سپرده‌گذاران تامين گردد.
ماده 7 ـ موسسه اعتباري بايد به همراه درخواست كسب مجوز تاسيس صندوق، مدارك و اطلاعات ذيل را به بانك مركزي ارائه نمايد:
ـ اساسنامه پيشنهادي صندوق (مطابق با اساسنامه نمونه بانك مركزي)
ـ نام و مشخصات، ميزان تحصيلات، سابقه فعاليت و سمت‌هاي قبلي اعضاي هيات امناء هيات مديره و مديرعامل پيشنهادي
ـ التزام كتبي مديرعامل موسسه اعتباري مبني بر انجام عمليات طبق مقررات اين دستورالعمل
ماده 8 ـ صدور مجوز تاسيس منوسط به رعايت مفاد اين دستورالعمل و تاييد اساسنامه صندوق توسط بانك مركزي است.
ماده 9 ـ اعضاي هيات امناي صندوق بايد از ميان اعضاي هيات مديره موسسه اعتباري انتخاب گردند.
ماده 10 ـ مسئوليت انتخاب هيات مديره و مديرعامل بر عهده هيات امناء مي‌باشد.
تبصره 1ـ حداقل يك نفر از اعضاي هيات مديره صندوق بايد از اعضاي هيات مديره موسسه اعتباري باشد.
تبصره 2 ـ رئيس هيات مديره صندوق بايد از اعضاي هيات امناي صندوق باشد.
تبصره 3‌‌ ـ اكثريت اعضاي هيات مديره صندوق بايد از ميان اشخاصي غير از اعضاي هيات مديره موسسه اعتباري انتخاب شوند.
ماده 11 ـ انتخاب اعضاي هيات امناء، هيات مديره و مديرعامل منوط به تاييد بانك مركزي است.
ماده 12 ـ بانك مركزي پس از دريافت اساسنامه ثبت شده، آگهي ثبت در روزنامه رسمي (يا رسيد دريافت روزنامه) و ساير مدارك لازم و هم‌چنين اسامي صاحبان امضاي مجاز، ظرف مدت 10 روز نسبت به صدور مجوز فعاليت اقدام مي‌نمايد.
تبصره ـ موسسه اعتباري براي شروع فعاليت صندوق بايد از بانك مركزي مجوز فعاليت دريافت نمايد.
ماده 13 ـ اركان صندوق عبارتند از: هيات امناء، هيات مديره، مديرعامل و بازرس يا بازرسان.
تبصره : شرايط و نحوه انتخاب اركان، به ترتيب مندرج در اساسنامه صندوق مي‌باشد.
ماده 14 ـ منابع مالي صندوق از محل‌هاي زير قابل تامين مي‌باشد:
الف ـ سرمايه صندوق: اين منابع به صورت آورده نقدي و غيرنقدي است و تا قبل از انحلال و تصفيه كامل امور صندوق، اعم از بازپرداخت سپرده‌ها و ايفاي تعهدات آن قابل مطالبه نمي‌باشد.
ب ـ وجوه دريافتي از اشخاص تحت عنوان سپرده قرض‌الحسنه پس‌انداز
پ ـ هدايا و كمك‌هاي نقدي و غيرنقدي اشخاص حقيقي و حقوقي: صندوق در قبال دريافت اين منابع هيچ‌گونه تعهدي بر استرداد يا اعطاي امتياز و امثال آن به اهداء‌كنندگان يا ساير اشخاص ندارد.
ت ـ موقوفات، وصايا، خيرات و مبرّات و...: اين منابع توسط اشخاص نيكوكار به منظور اعطاي تسهيلات قرض‌الحسنه در چارچوب وظايف صندوق در اختيار آن قرار مي‌گيرد.
ث: كارمزد دريافتي: كارمزد مندرج در ماده 22 و همچنين حق عامليت دريافتي بابت موارد ذكر شده در ماده 18 اين دستورالعمل بايد براي تامين هزينه‌هاي جاري صندوق مورد استفاده قرار گيرد و در صورت وجود مازاد، مبلغ آن به عنوان يكي از منابع صندوق مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
ج: ساير منابع به تاييد بانك مركزي.
ماده 15ـ صندوق صرفا مي‌تواند نسبت به گشايش حساب قرض‌الحسنه پس‌انداز اقدام نمايد.
ماده 16 ـ مسئوليت ضمانت بازپرداخت سپرده‌هاي قرض‌الحسنه پس‌انداز برعهده موسسه اعتباري مي‌باشد.
ماده 17 ـ به سپرده‌هاي اشخاص نزد صندوق هيچ‌گونه سودي تعلق نمي‌گيرد.
ماده 18 ـ صندوق موظف است حساب قرض‌الحسنه ويژه براي وجوه توديع شده توسط اشخاص حقيقي و حقوقي افتتاح نمايد و براساس شرايطي كه به موجب قرارداد عامليت منعقده في‌مابين توديع كننده و صندوق منعقد مي‌شود، تسهيلات قرض‌الحسنه را به اشخاص حقيقي و حقوقي اعطا نمايد.
ماده 19 ـ افتتاح حساب قرض‌الحسنه سكه طلا توسط صندوق صرفا با مجوز بانك مركزي امكان‌پذير است. در اين حساب اعطاي تسهيلات و بازپرداخت آن به صورت سكه خواهد بود.
ماده 20 ـ مصارف صندوق صرفا در قالب تسهيلات قرض‌الحسنه انجام مي‌پذيرد. اين تسهيلات براي رفع نيازهاي ضروري و براساس مقررات مصوب شوراي پول و اعتبار اعطا خواهد شد.
ماده 21 ـ حداكثر مبلغ تسهيلات قابل پرداخت به هر شخص توسط بانك مركزي تعيين مي‌شود.
تبصره ـ تسهيلات قابل پرداخت از محل وجوه توديع شده موضوع ماده 18 اين دستورالعمل، از محدوديت‌هاي اين ماده مستثني است.
ماده 22 ـ صندوق بابت تسهيلات قرض‌الحسنه اعطايي، از مشتريان خود صرفا مي‌تواند كارمزد دريافت نمايد.
تبصره ـ حداكثر نرخ كارمزد تسهيلات قرض‌الحسنه اعطايي از سوي صندوق توسط بانك مركزي تعيين خواهد شد.
ماده 23- ارائه هرگونه برنامه زمان بندي اعطاي تسهيلات قرض‌الحسنه در قبال سپرده‌گذاري براي مدت معين در چارچوب برنامه جدولي بر اساس نوبت و مبلغ و موارد مشابه توسط صندوق ممنوع است.
ماده 24- اعطاي جوايز به دارندگان حساب‌هاي سپرده قرض‌الحسنه پس‌انداز، مطابق مقررات مصوب شوراي پول و اعتبار مي‌باشد.
ماده 25- پس از ايجاد صندوق، انجام هرگونه فعاليت قرض‌الحسنه پس‌انداز توسط مؤسسه اعتباري ممنوع مي‌باشد.
تبصره- موسسه اعتباري در دوران انتقال نمي‌تواند مانده پس‌انداز قر‌ض‌الحسنه را به غير از تسهيلات قرض‌الحسنه اختصاص دهد.
ماده 26- صندوق موظف به ايجاد سامانه جامع اطلاعاتي براي حساب‌هاي خود مي‌باشد.
ماده 27- صندوق مكلف است امكان دسترسي بر خط بانك مركزي به سامانه جامع اطلاعاتي خود را فراهم نمايد.
ماده 28- صندوق موظف است تمامي عمليات خود را براساس استانداردهاي حسابداري و ضوابط مورد تاييد بانك مركزي اجرا و ثبت نمايد.
ماده 29- صندوق موظف است حسب اعلام بانك مركزي كليه اطلاعات مورد نياز و نيز صورت‌هاي مالي خود را همراه با يادداشت‌هاي پيوست، به بانك مركزي ارائه دهد.
ماده 30- بانك مركزي در هر زمان كه تشخيص دهد، مي‌تواند بازرسان خود را جهت رسيدگي به حساب‌هاي صندوق اعزام نمايد. مديران صندوق مكلفند تمامي اسناد، مدارك و دفاتر خود را جهت اين گونه رسيدگي‌ها ارائه نمايند و امكان رسيدگي‌هاي لازم را براي بازرسان بانك مركزي فراهم سازند.
ماده 31- چنانچه در رسيدگي‌هاي بانك مركزي تخلف از ضوابط احراز گردد، موارد به تشخيص اين بانك جهت اصلاح رويه به صورت اخطار كتبي با قيد مهلت به صندوق مربوط اعلام مي‌شود.
تبصره – در صورتي كه گزارش‌هاي بازرسان بانك مركزي و بررسي‌هاي اين بانك، حكايت از اصرار بر ادامه تخلف صندوق ذيربط داشته باشد و يا تخلفات صندوق مورد نظر، آشكارا مغاير با مقررات و موازين قانوني موجود باشد و يا دامنه شكايات از صندوق مربوط از حد متعارف بالاتر ارزيابي شود، در اين صورت بانك مركزي مي‌تواند نسبت به ابطال مجوز فعاليت صندوق مورد نظر اقدام نمايد.
ماده 32- توقف فعاليت و يا انحلال صندوق پس از طي مراحل قانوني و تعيين تكليف نحوه بازپرداخت سپرده‌هاي قرض‌الحسنه و وجوه موضوع حساب قرض‌الحسنه ويژه، موضوع بند«ب» ماده 14 و ماده 18 اين دستورالعمل واعلام قبلي و كتبي مراتب توسط صندوق به بانك مركزي و كسب موافقت اين بانك صورت مي‌گيرد.
تبصره- بانك مركزي تا زمان باز پرداخت آخرين مبلغ وجوه سپرده گذاران و وجوه اداره شده، بر عمليات تصفيه صندوق در دوره توقف و انحلال نظارت مي‌نمايد.

ماده 33- پس از تصفيه امور صندوق، منابع مالي مازاد و ساير اموال صندوق، مطابق اساسنامه و ساير و قوانين و مقررات ذيربط به مصرف خواهد رسيد.

ماده 34- هرگونه تغيير در اساسنامه صندوق موكول به تاييد قبلي بانك مركزي است.

ماده35- صندوق در مواردي كه در اين دستورالعمل ذكر نشده است، تابع قوانين و مقررات جاري از جمله قانون پولي و بانكي كشور، قانون عمليات بانكي بدون ربا، قانون تنظيم بازار غير متشكل پولي، قانون مبارزه با پولشويي، مصوبات شوراي پول و اعتبار، بخشنامه‌ها، دستورالعمل‌ها و مقررات بانك مركزي و ساير قوانين و مقررات موضوعه مي‌باشد.